
تربیت کودکان بدون تحقیر
خیلی وقتا بچهها کاری میکنن که از نظر ما اشتباهه.
مثلاً یه چیزی رو میشکونن، تو جمع حرف بیربط میزنن، یا با لجبازی کاری که گفتیم رو انجام نمیدن.
تو اون لحظه، بیشتر پدر و مادرها با عصبانیت واکنش نشون میدن؛
گاهی با داد، گاهی با مقایسه، گاهی با جملههایی مثل:
«بازم خراب کردی؟»،
«چقدر بیعرضهای!»
یا بدتر از اون:
«از بچه فلانی یاد بگیر…»
این جملهها شاید ظاهرشون تنبیهی باشه، ولی در واقع یه نوع تحقیر پنهان هستن که به جای تربیت، عزتنفس کودک رو هدف میگیرن.
تحقیر یعنی چی؟
تحقیر یعنی:
۱. کودک رو کوچیک بدونیم
۲. اشتباهشو به شخصیتش ربط بدیم
۳. مقایسهاش کنیم
۴. برچسب بزنیم (مثل “تنبل”، “بیدقت”، “بیفکر”)
۵. یا حتی تو جمع کاری کنیم که خجالتزده بشه
تحقیر ممکنه با لحن باشه، با کلمه باشه، یا حتی با نگاه!
چرا این رفتار خطرناکه؟
چون بچهها مثل گلن، همزمان هم حساسن هم قوی.
وقتی بارها و بارها از یه آدم بزرگ (که دوستش دارن) میشنون که «تو خوبی نیستی»، کمکم باورشون میشه.
نتایج تحقیر در کودک:
۱. کاهش شدید اعتماد به نفس
۲. اضطراب یا ترس از اشتباه
۳. انزوا یا لجبازی شدید
۴. بروز خشم پنهان
۵. مقایسه دائمی خودش با دیگران
۶. ناتوانی در دفاع از خودش
پس اشتباهات بچه رو چطور باید اصلاح کنیم؟
۱. اشتباه رو از شخصیت جدا کنیم
بهجای گفتن «تو خیلی بینظمی»، بگو:
«اینبار اتاقت رو مرتب نکردی. دوست دارم دفعه بعد منظمتر باشی.»
۲. موقعیت رو انتخاب کن
وقتی عصبانیای یا جلوی جمع هستین، وقت مناسبی برای اصلاح نیست.
بذار فضا آرومتر بشه. اصلاح تو خلوت، خیلی مؤثرتره.
۳. جملههای سازنده استفاده کن
بهجای «همیشه خراب میکنی»، بگو:
«این دفعه خراب شد، ولی اگه حواست جمعتر باشه، میتونی درستش کنی.»
۴. راه حل بدیم، نه فقط انتقاد
وقتی فقط میگی “نکن”، ولی نمیگی “چطور بهتر انجام بده”، کودک فقط حس میکنه ناکافیه.
مثلاً:
نگو: «نپر وسط حرف!»
بگو: «اگه حرفی داشتی، صبر کن نوبتت بشه.»
۵. بیشتر از اشتباه، به تلاشش توجه کن
بچهها نیاز دارن بدونن دیده میشن.
اگه فقط وقتی اشتباه میکنن بهشون توجه بشه، یاد میگیرن اشتباه کنن تا توجه بگیرن!
تربیت بدون تحقیر یعنی چی؟
یعنی:
۱. صبوری کردن
۲. گفتوگو، نه فریاد
۳. تقویت عزت نفس به جای نابود کردنش
۴. کمک به رشد، نه فقط کنترل
۵. دیدن کودک، نه فقط اشتباهش
چطور مشاوره میتونه به ما کمک کنه؟
خیلی از پدر و مادرها خودشون هم تو بچگی تحقیر شدن.
برای همین ناخواسته همون الگو رو تکرار میکنن.
یه مشاور کودک یا خانواده میتونه کمک کنه:
۱. سبک تربیتیتو اصلاح کنی
۲. یاد بگیری چطور بدون آسیب، اصلاح کنی
۳. الگوهای قدیمی ذهنیتو بشناسی
۴. و رابطهت با فرزندت سالمتر و نزدیکتر بشه
حرف آخر
بچهها با اشتباه کردن یاد میگیرن.
ولی اگه با هر اشتباه، تحقیر بشن،
نهتنها چیزی یاد نمیگیرن، بلکه کمکم خودشون رو هم فراموش میکنن.
اگه میخوای فرزندت آدمی با اعتماد به نفس، شجاع و رشدکرده باشه،
یاد بگیر اشتباهاتشو با مهربونی، ولی قاطع اصلاح کنی.
و اگه فکر میکنی گاهی کنترل از دستت در میره یا نمیدونی چی درسته و چی غلط،
مشاوره گرفتن نشونه آگاهیه، نه ضعف.