چطور به کودک یاد بدیم احساساتش رو بشناسه؟
یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی که هر آدم باید از بچگی یاد بگیره،
اینه که بتونه احساساتش رو بشناسه و درست بیان کنه.
ولی متأسفانه خیلی از بچه‌ها، مخصوصاً تو فرهنگ ما،
یاد نمی‌گیرن که ناراحتی، خشم، ترس یا حتی شادی‌شون رو درست بشناسن یا درباره‌ش حرف بزنن.
نتیجه‌اش؟
کودکی که نمی‌تونه احساسشو بشناسه یا بگه، تبدیل می‌شه به یه نوجوان پرخاشگر یا یه بزرگسال سردرگم و مضطرب.
چرا شناخت احساسات این‌قدر مهمه؟
چون:
۱. باعث می‌شه کودک بهتر خودش رو بشناسه
۲. یاد بگیره چطور با بقیه ارتباط برقرار کنه
۳. بتونه راحت‌تر از بقیه کمک بخواد
و خیلی مهم‌تر از همه، سلامت روانی‌اش حفظ بشه
وقتی بچه نمی‌دونه که ناراحته یا از چی عصبانیه، نمی‌تونه باهاش کنار بیاد.
فقط می‌زنه بیرون: یا با گریه، یا با لجبازی، یا با سکوت طولانی.
از کجا بفهمیم بچه‌مون بلد نیست احساساتشو بشناسه؟
۱. وقتی ناراحته ولی نمی‌تونه بگه چرا
۲. وقتی به‌جای گفتن ترسش، فقط قایم می‌شه یا خجالت می‌کشه
۳. وقتی با عصبانیت پاسخ همه‌چی رو می‌ده، حتی سؤال‌های ساده
۴. یا وقتی می‌گه «خوبم»، ولی کاملاً پیداست که خوب نیست
اینا نشونه‌هاییه که باید جدی گرفته بشن.
چطور به بچه یاد بدیم احساساتش رو بشناسه؟
۱. خودت الگو باش
بچه‌ها از رفتار ما یاد می‌گیرن، نه از حرف‌هامون.
مثلاً وقتی ناراحتی، بگو:
«الان ناراحتم چون امروز یه اتفاق بد افتاد.»
یا
«کمی استرس دارم، چون جلسه دارم.»
با این کار، کودک یاد می‌گیره اسم احساسات رو بشنوه و بفهمه که گفتنش مشکلی نداره.
۲. احساسات رو نام‌گذاری کن
وقتی بچه‌ت عصبانی یا ناراحته، بهش کمک کن احساسشو اسم‌گذاری کنه.
مثلاً بگو:
«به نظرم الان خیلی ناراحتی، درسته؟»
«انگار یه چیزی ناراحتت کرده، می‌خوای بگی چی شده؟»
کم‌کم خودش هم یاد می‌گیره بگه: «من الان ناراحتم» یا «می‌ترسم.»
۳. کتاب و کارتون‌هایی درباره احساسات ببینین
خیلی از کتاب‌های کودک مخصوص همین موضوع نوشته شدن.
مثلاً درباره “غم”، “ترس”، “خشم” یا “شادی“.
با دیدن شخصیت‌هایی که احساسات‌شون رو بروز می‌دن، بچه بهتر یاد می‌گیره.
۴. بازی کنین
یه بازی ساده مثل «حدس بزن من چه حسی دارم؟» خیلی مفیده.
تو یه حالت چهره بگیر یا یه موقعیت رو توضیح بده و ازش بپرس که به نظرت اون آدم چه حسی داره؟
بازی با عروسک هم خیلی کمک می‌کنه که احساسات از طریق بازی بیان شن.
۵. نقاشی کشیدن از احساسات
ازش بخواه با رنگ‌ها احساسش رو نشون بده.
مثلاً بگه “امروز حس می‌کردم آبی‌ام” یا “این نقاشیِ وقتی‌که عصبانی‌ام.”
نقاشی یه ابزار خیلی قویه برای بچه‌هایی که بلد نیستن حرف بزنن.
اشتباهات رایج والدین که باید ازش پرهیز کنیم
گفتن جمله‌هایی مثل:
۱. «گریه نکن، بچه خوبی باش»
۲. «تو چرا همیشه انقدر زود ناراحت می‌شی؟»
۳. «بسه دیگه، چیزی نشده که!»
اینا باعث می‌شن بچه فکر کنه احساساتش اشتباهه یا باید پنهون‌شون کنه.
به‌جاش بگو:
۱. «می‌دونم که الان ناراحتی، من کنارت هستم»
۲. «مهمه که بگی چی حس می‌کنی»
۳. «همه گاهی ناراحت می‌شن، اشکالی نداره»
چطور مشاور می‌تونه کمک کنه؟
اگه بچه تو:
۱. دائم خشمگینه
۲. نمی‌تونه حرف بزنه از حالش
۳. گوشه‌گیره یا خیلی زود از کوره در می‌ره
۴. یا به‌طور کلی احساساتش رو نمی‌شناسه
یه مشاور کودک می‌تونه کمک کنه:
۱. احساساتش رو بشناسه و اسم‌گذاری کنه
۲. یاد بگیره چطور احساساتشو مدیریت کنه
۳. و از طریق بازی‌درمانی یا نقاشی، درونش رو بهتر بروز بده
حرف آخر
شناختن احساسات، یه مهارته، نه یه ویژگی ذاتی.
بچه‌ها باید تمرین کنن، تجربه کنن و مهم‌تر از همه، تو خونه اجازه داشته باشن که احساس داشته باشن.
اگه دوست داری بچه‌ت بزرگ‌سالی بشه که خودش رو خوب می‌شناسه،
بتونه با احساساتش کنار بیاد و تو رابطه‌هاش سالم رفتار کنه،
از همین حالا، کمکش کن احساساتش رو بشناسه.
و اگه نمی‌دونی از کجا شروع کنی، یه مشاور کودک می‌تونه بهترین همراهت باشه.